Sint Maerten nummer 64, het tijdschrift van de Historische Vereniging Maartensdijk is uit en ligt zowel in de bus van de abonnees als in de schappen van de gebruikelijk verkoopadressen.

Dit keer met drie prachtige artikelen, waarvan er een zeker zal bijdragen aan uw beeldvorming over de Tweede Wereldoorlog, het tweede inzicht geeft in het culturele leven van Groenekan op het vroegere Koninginnedag en het derde een inventarisatie is van de bedrijven die ooit een plek vonden op het bedrijventerrein Maartensdijk.

De eerste bijdrage gaat over Kamp IX, waar groepen van 42 meisjes tussen 1942 en 1944 in onze oude gemeente Maartensdijk, gedurende een half jaar, werden geïndoctrineerd met het nationaalsocialisme.

Daarna ‘uit het culturele leven van Groenekan’, een verhaal dat gaat over het beroemde Oranjecabaret van dit dorp. De jaarlijkse Oranjefeesten van Groenekan werden van 1959 tot en met 1965 opgeluisterd met een cabaretvoorstelling ‘Voor Groenekan, door Groenekan, over Groenekan’.

OMDB-redacteur Jacques Reijniers beschrijft het industrieterrein van Maartensdijk. Plastics, kartonnen doosjes, inkt, paperclips en koek werden op de Industrieweg geproduceerd. Alle bedrijven komen aan bod, maar de meeste aandacht gaat uit naar de fabricage van verpakkingsmachines bij ’Metaverpa op industrieterrein Maartensdijk’

Sint Maerten 64 begint echter met een verwijzing naar de plaatsing op 6 november 2022 van eenentwintig Stolpersteine (struikelstenen) bij zes adressen in Westbroek en (voorheen) Achttienhoven. Het initiatief voor de Westbroekse struikelstenen leidde tot een bijzonder contact van Karien Scholten met een van de nabestaanden van de ondergedoken Irma en Willi Leopold, mevrouw Sheryl Abbey.

Nieuwsgierig geworden? Leden van de HVM ontvangen het blad binnenkort thuis. Vanaf half mei is het tijdschrift St. Maerten nummer 64 te koop voor € 6. bij de Bilthovense Boekhandel, Readshop De Bilt, Kapper Hans in Maartensdijk, Firma van de Neut in Groenekan en Molen De Kraai in Westbroek.
Of neem een abonnement voor € 17,50 info@historischeverenigingmaartensdijk.nl .

Onze vereniging werd op 7 oktober jl precies 35 jaar geleden opgericht. Het 63e nummer van St Maerten is daarom een jubileumnummer. Dat nummer krijgt een feestelijk tintje, omdat alle leden en relaties er een cadeautje bij krijgen.

Op de afbeelding ziet u de kaart van Oostveen (Maartensdijk), waarvan een kopie in de hal van het gemeentehuis in Bilthoven hangt (de ‘gemeentehuiskaart’). Oorspronkelijk hing de kaart in het gemeentehuis van Maartensdijk; deze kaart is nu opgeslagen in het RHC Vecht en Venen in Breukelen. Deze kaart van 1,4 bij 3,7 meter (!) is nu leesbaar afgedrukt in een hanteerbaar formaat van 28 bij 70 cm. Het is een prachtig object om in te lijsten. Abonnementhouders van St Maerten krijgen deze reproductie cadeau. De kaart is (samen met het tijdschrift) vanaf 9 december 2022 te koop voor € 7,50.

De gemeentehuiskaart

In het tijdschrift St Maerten nummer 63 wordt deze kaart beschreven door Kees Floor. De gemeentehuiskaart uit de 18e eeuw diende voor het bijhouden van de grondboekhouding van Oostveen (later Maartensdijk) en vermeldt daarvoor van alle percelen de grootte, de naam van de eigenaar of eigenares, eventuele bebouwing en een ‘kadastraal nummer’.
De kaart werd door de opdrachtgevers als broddelwerk beschouwd en Kees Floor slaagt er in om van de geschiedenis van een landkaart een boeiend verhaal te maken.

De laatste pastoor van Westbroek

In dit nummer ook een uitgebreid verhaal over de laatste pastoor van Westbroek, die door de reformatie niet alleen zijn kerk, maar ook zijn status en inkomen verloor. Het verhaal is gebaseerd op een archiefvondst van Anne Doedens, die in delen beschreven is bij het Online Museum De Bilt. Samen met Tonneke Wilmink is er nu een samenhangend verhaal geschreven waarin deze ‘laatste pastoor’ wordt geschetst tegen de achtergrond van zijn tijd (ruwweg de periode van 1550 tot 1600).

De fabriek van Achttienhoven

Het derde artikel is van de hand van Karien Scholten en Jacques Reijniers. Opeenvolgende bedrijven vonden in de loop van de afgelopen 120 jaar voor korte of lange tijd een onderkomen in het fabrieksgebouw aan de Dr Welfferweg in Achttienhoven. In de volksmond wordt het pand daarom onder meer ‘de zuivelfabriek ’of ‘het landbouwhuis’ of ‘de Gruno’ of ‘Welschen’, genoemd. Het maakt deel uit van de geschiedenis van Achttienhoven en Westbroek. Het is daarom in meerdere opzichten industrieel erfgoed en hopelijk zal het gebouw ook binnen afzienbare tijd het predicaat ‘gemeentelijk monument’ mogen voeren.

Tijdschrift en poster zijn te koop bij de vertrouwde adressen: kapper Hans Stevens in Maartensdijk, Fa van der Neut in Groenekan, Molen de Kraai in Westbroek (woensdag en zaterdag), Bilthovense Boekhandel in Bilthoven en The Readshop in De Bilt.

Terwijl historici en cultuurhistorische instellingen zich opmaakten om feestelijk (sic) het Rampjaar 1672 te herdenken, brak op 23 februari 2022 een gruwelijke oorlog uit in Europa. De invasie van Rusland in Oekraïne verschilt in niets van andere oorlogen om territoriaal gewin. De bombardementen, de verwoestingen, de burgerslachtoffers, de vluchtelingen… Er is in 350 jaar veel veranderd, maar aan de ellende verandert niets.

We doen met een artikel van Anne Doedens mee aan de Rampjaarherdenking (Het Huis van kolonel d’Aquila verwoest). Ook Maartensdijk, Westbroek en andere plaatsen in onze regio werden getroffen. Vluchtelingen, verwoestingen, bombardementen en burgerslachtoffers. Doedens licht een relatief klein voorval uit: brandschatting, een gijzelneming en een huis dat verloren gaat in 1673. Maar tegen de achtergrond van de oorlogsterreur zien we ook hier de willekeur en het onrecht.

Verder in dit nummer:
De grenswijziging van 1830 door Kees Floor.
Buitenplaats Rovérestein door Ronald van Immerseel.
Over herinrichting en herindeling door de redactie. Dit is een naschrift bij een artikel van Frank Klok in St Maerten 61 (‘Noorderpark Herinrichting van het landschap tussen Utrecht en het Gooi’)
Geschiedenis is nooit af door Tonneke Wilmink en Frank Klok. In het kader van dit jubileumjaar schreven zij over de geschiedenis van onze vereniging en Groenekan.

Leden krijgen het tijdschrift vanaf 9 mei in de brievenbus. Vanaf 11 mei is dit nummer ook verkrijgbaar bij de vaste verkooppunten: Bilthovense Boekhandel, Readshop De Bilt, Winkel van der Neut in Groenekan, Kapper Hans in Maartensdijk en Molen De Kraai in Westbroek.