Fort op de Voordorpse Dijk (Fort Voordorp)
Het verdedigingswerk ‘Fort op den Voordorpsche Dijk’ is aangelegd tussen 1867 en 1871, tijdens de derde bouwperiode van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het fort had tot taak om de accessen te verdedigen, zoals de hoger gelegen Voordorpsedijk, de Biltse straatweg, de Groenekansedijk en de spoorlijn Utrecht-Amersfoort, die bij een inundatie boven water zouden blijven uitsteken. Verder gaf het fort flankerende vuurondersteuning van de aangrenzende forten bij Blauwkapel, De Bilt en Hoofddijk.
Het fort was nauwelijks af, of er waren alweer ingrijpende wijzigingen nodig. Dit had te maken met een bijkomende taak: ondersteuning van Fort Blauwkapel bij het verdedigen van de in 1863 geopende spoorlijn Utrecht-Amersfoort.
Fort Voordorp is drie keer van een militaire bezetting voorzien en wel tijdens de mobilisaties van 1870-1871, 1914-1918 en 1939-1940. Zo’n bezetting was samengesteld uit eenheden van infanterie, vestingartillerie en kleinere detachementen van genie, telegraafdienst en geneeskundige troepen, die onder bevel stonden van de fort-commandant.
Met de invoering van de brisantgranaat vanaf 1885 leek het lot van de forten in de
NHW bezegeld. De 12-16 maal grotere kracht van de brisantgranaat ten opzichte van de tot dusver gebruikte typen, had een vernietigende uitwerking op de forten, die daardoor een gemakkelijk doelwitten werden voor de vijandelijke artillerie. Vanaf die tijd ging men ertoe over het merendeel van de infanterie- en artillerie-opstellingen verspreid tussen en achter de forten aan te leggen, waardoor de trefkans in geval van beschietingen beduidend kleiner zou zijn. Tussen Fort Voordorp en Blauwkapel zijn vanaf het einde van de 19de eeuw tot in 1940 in fasen onder meer tientallen betonnen (groeps)schuilplaatsen tot stand gebracht en verder ook gietstalen koepelkazematten en betonnen tankhindernissen. Er liggen nu onder andere nog meer dan 15 Groepsschuilplaatsen tussen Fort Blauwkapel en Fort Voordorp – slechts gedeeltelijk in een nog herkenbaar lineair verband. Dergelijke bouwsels zijn ook rond de andere ‘Maartensdijkse’ forten ruimschoots te zien.
In 1990 kwam Fort Voordorp in particuliere handen. Dat ging niet zonder slag of stoot: er kwamen zelfs Kamervragen over. Het gerestaureerde en aangepaste fort is nu een evenementenlocatie. Groepen van 20 tot 1500 personen kunnen er terecht voor cursussen, lezingen, congressen, workshops en feestelijkheden.
Verder lezen …
Fort Voordorp
Kenniscentrum waterlinies
Online Museum De Bilt
Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed
Rijksmonumenten
St. Maerten, 1990 Nummer 5
. Fort Voordorp als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, D.Koen